Ödemeler Alanındaki Trendler
Ödemelerin ya da bir başka ifadeyle fonların transferinin bir ekonomi için ne ifade ettiğini anlatmak isteseniz ilk aklınıza gelecek benzetme herhalde damarlarınızda dolaşan kan benzetmesi olurdu. Uygulanan yaptırımlar sonrasında Rusya’da yaşanan gelişmeler bunun gerçekten ne kadar hayati bir konu olduğunu hepimize bir kere daha hatırlattı. Haliyle pek çok ülke ödeme hizmetleri piyasasının gelişimine büyük önem veriyor ve piyasanın güvenli, kolay, erişilebilir, hızlı ve alternatifli ödeme hizmetleri sunabilecek bir şekilde gelişmesi için çeşitli çalışmalar yürütüyor. Ayrıca yeni nesil ödeme hizmetleri bir politika aracı olarak finansal kapsayıcılık çalışmalarının önemli bir enstrümanı olarak kullanılıyor.
Global ödemeler pazarında son dönemde hem teknolojik gelişmeler hem de pandemi sürecinin itici gücü sayesinde çok önemli gelişmeler yaşandı. Müşteri deneyimini geliştirmeye odaklanan açık bankacılık uygulamaları, ödemeleri görünmez ve zahmetsiz kılan ‘embedded payments’ uygulamaları, ‘Şimdi Al Sonra Öde’ (Buy Now Pay Later – BNPL) ödeme modeli, temassız ödemeler, karekod teknolojisi, anlık ve hızlı ödeme uygulamaları artık daha geniş bir kesim tarafından günlük hayatta kullanılır hale geldi. ‘Bigtechs’ olarak adlandırılan büyük teknoloji firmalarının ödemeler sektöründe daha aktif rol oynamalarıyla birlikte bu alanın çok daha büyük gelişme kaydedeceğinde hiç şüphe yok. Özellikle bu şirketlerin geniş müşteri ağlarından kaynaklanan network etkileriyle geleneksel ödeme yöntemleri ve kurumları üzerinde daha yıkıcı etkiler doğurması bekleniyor. Halihazırda, yoğunlukla mobil cihazlar ya da kartlar üzerinden ilerleyen ‘yeni nesil’ ödemelerin yakın gelecekte giyilebilir teknolojiler, nesnelerin interneti teknolojisini kullanan buzdolabı, araba veya çeşitli makineler gibi geleneksel olmayan cihazlar üzerinden yaygın şekilde gerçekleşmesi öngörülüyor. Hatta müşterilerin yanında herhangi bir cihaz taşımasına dahi gerek kalmadan parmak izi, yüz gibi biyometrik verilerin okutularak ticari işlem yapılabilmesi mümkün. Sözünü ettiğimiz tüm teknolojiler halihazırda uygulaması olan fakat henüz yeterince yaygınlaşmamış ya da geliştirmesi devam eden teknolojiler. Farklı teknolojilerin geliştirilmesi ve hiç görmediğimiz uygulamalarla karşılaşmamız da pek tabiki mümkün. Kripto varlıkların, özellikle ‘stablecoin’ gibi sınırlı dalgalanma gösteren kripto araçların da ödemeler dünyasındaki pazar payını artırması bekleniyor. Merkez bankalarının dijital para birimi (CBDC) çalışmalarına aralıksız devam ettiklerini de bir kenara not edelim.
Türkiye ödemeler piyasasındaki gelişmelere baktığımızda ‘fintech’ firma sayısının hızla arttığını ve lisans alma süreci devam eden birçok girişim bulunduğunu gözlemliyoruz. Bankalar kendi bünyelerinde finansal inovasyon çalışmalarını destekliyorlar. Bir kısmı ise bağımsız teknoloji şirketleri kurarak bunlar üzerinden ya da doğrudan çeşitli fintech girişimlerine yatırım fırsatları arıyorlar. Regülasyon tarafında ise ilgili kurumların gerekli düzenlemeleri ödemeler piyasasındaki inovasyon ve rekabeti destekleyecek şekilde ve uluslararası mevzuatla uyumlu bir formatta uygulamaya soktukları görülüyor. Halihazırda, açık bankacılık faaliyetleri kapsamında hesap bilgisi hizmeti ve ödeme emri başlatma hizmeti sunmak isteyen firmalar için yasal altyapı sağlanmış durumda. BKM söz konusu hizmetlerin sunulmasında hesap hizmeti sağlayıcıların veri paylaşım servislerini API Geçidi vasıtasıyla sunmalarına olanak tanıyor. Açık bankacılık hizmetlerinin sunulması sırasında tarafların uyması gereken teknik ve operasyonel gereklilikler TCMB tarafından Şubat 2022’de yayımlandı. Tarafların 1 yıl içerisinde bu gerekliliklere uyum göstermesi gerekiyor.
Türk ödeme sistemleri mevzuatı, ödeme ve elektronik para kuruluşlarının sınır ötesi faaliyetlerine de olanak tanıyor. Kuruluşlar yurt dışında şube veya temsilcilik açarak ya da yurtdışındaki muadil kuruluşlar ile iş birliği halinde hizmet sunabiliyorlar. Öte yandan, ödeme ve elektronik para kuruluşlarının kredi kullandırmaları ve kripto varlıkların ödemelerde doğrudan ya da dolaylı olarak kullanılmasına yönelik hizmet sunmaları yasaklanmış durumda. Ödeme ve elektronik para kuruluşları, kripto varlıklara ilişkin alım satım, saklama, transfer veya ihraç hizmeti sunan platformlara veya bu platformlardan yapılacak fon aktarımlarına aracılık da edemiyorlar.
Ödemeler alanındaki gelişmelere ve yerli/yabancı piyasa aktörleri ile düzenleyici otoritelerin bu alandaki çalışmalarına bakınca heyecan verici birçok yeniliğe şahit olacağımızı tahmin etmek zor değil. Güncel gelişmeleri paylaşmaya devam edeceğiz. Paylaşımlar için blog yazılarımızı takip edebilirsiniz.
posted by Hamit Boyraz
